EGUZKI
Eguzki, baita Ekhi izenarekin ezaguna. Lurraren alaba. Goizero bere barnetik ateratzen da eta bere barnera bueltatzen da gautzean. Badira, dena den, betidanik ospatu diren bi gau berezi: neguko eta udako solstizioak. Gaurik luzeena zein motzena. Baina ekinozioak –udaberria eta udazkena- garrantzitsuak dira ere, eta beste momentu batzuk, Gau Baltza besteak beste.
Eguna sortzen du, bere argia eta beroa oparitzen digu, eta horregatik, behar gaituenean, gizakiok suak pizten ditugu Eguzki suspertzeko, iluntasunean bizi diren izaki gaiztoak menderatzen laguntzeko.
ILARGI
Eguzkiren ahizpa, Ilargi, edo Ilazki, gure zeruetan agertu eta desagertu egiten du egunen igarotzea markatzen lagunduz. Bera da, beraz, bere toki pribilegiatutik zaintzen gaituen jainkotasunaren begia
Bere distirak, noizbehin, bidea aurkitzen laguntzen gaitu, baina ez dugu ahaztu behar, bera Ilargi dela, hildakoak argitzen duen argia.
ORTZI
Batzuetan, minutu eskasetan, zerua gardentasun osotik odei beltzez estaltzera pasa da. Eguzkiaren izpiek uholde euriari lekua egiten dioten bitartean tximistak eta trumoiak behin eta berriz azaltzen dira. Zer dela eta guzti hau? Ortzi da, amorrua egotziz, ziurtatu diezazueket.
Trumoiekin batera, euriteekin, haize bortitzak daudenean entzun ahalko duzue bere boterea eta ikaratu zaitezte hori gertatzen denean. Gizakiok Mari haserretu duzue eta Ortzi etorri da bere asmoa betearaztera. Begiratu nola dabiltzan hodeiak, tximistak nola jausten diren eta ikaratu haize lodiek joko dutenean.
KONDAIRA
Esaten dutenez, Gordexolako egurgile batek, Aretxederra abizena zeramana, zeruak madarikatu zituen behin, euria etengabe egiten aritu zelako zuhaitzak bustiz eta, beraz, mozketaren lana zailduz. Eta kontakizunak jarraitu egiten du esanez, haren hitzek Ortzi horrenbeste haserretu zutela, hark ekaitza igaroarazi ordez bortizkeria areagotu zuela eta tximistak jaurtitzen hasi zela bata bestearen atzetik, egurgilea zegoen tokirantz. Zeruetatik zetozen uren indarkeriarekin harrituta, eta baita tximista bortitzen hurbiltasunarekin beldurtuta ere, gizakia harkaitz eskerga baten pean ahaztutako otso ezkutaleku batean babesteko bezain burutsua izan zen. Tximistak bata bestearen atzetik erortzen zirenez harri handiaren gainean, bere aizkora jaurti zuen ahal bezain urrun. Horrela, aizkorak tximistak erakarri zituen, azkenean Ortzi egurgilearen lotsagabekeriaz ahaztu zen arte.
Aritza Bergara Alustizak idatzitako testua
