20. ibilbidea
Pedro Pablo Uriartek argitaratutako ibilbidea “21 mendi-ibilaldi zirkularrak Gorlizetik”
Ikusi ibilbidearen mapa Wikiloc-en
IBILBIDEAREN FITXA
Denbora guztira: 5 ordu
Distantzia: 15,7 km
Metatutako desnibel positiboa: 675 m
Zailtasuna: Ertaina
Hauxe ausartentzako ibilbidea da, mendizale trebatuentzat, zeinei ez zaien axola pixka batean sufritzea tarte zail samarrak zeharkatuz, jende gutxi ibiltzen den lekuetan ikuspegi ikusgarriak edukitzearen truke. Itsaslabarrek markatzen dituzten amildegietatik hurbil joango gara beti, bertikaltasun osoz erortzen direnak behean ikusten den itsasoraino.
Ibilbidearen lehenengo zatia, hau da, Astondo eta Ermua arteko zatia, baita Etzandarri ere, aurreko hainbat ibilbidetan deskribatuta dago: 3. ibilbidea, 8. ibilbidea eta 18. zein 19. ibilbideetan, eta ez du inolako zailtasunik. Hala eta guztiz ere, era orokor batean deskribatuko dugu. Alabaina, Etzandarriren ondoren, bidea basati bihurtzen da eta nahikoa nekez zein segurtasunik gabe ibiliko gara, iratze landaretza oparoengatik ia ikusten ez diren bidezidorretan barrena. Zorionez, ibilbidearen zatirik zailenean, arteetan edo pinuetan margotutako puntu berdeak eta idazkunen bat edo beste, ibilera erraztuko digute. Gogoratu beharra dago ibilbide osoa egitera ausartzen diren pertsonek Wikilocetik jarraitzen badute, ez galtzeko segurtasuna izango dutela. Eta beste gauza bat, galtza luzeak eta mahuka luzeak eramatea gomendatzen dugu. Gero azalduko dugu zergatik.
Luzera ertaineko ibilbide baten aurrean gaude (ez da 16 km-ra iristen), baina ezin izango dugu pauso arinean egin, gure mendi-erritmoa nabarmen murriztuko baita ibilbidearen bigarren zatian (guk 4,4 km/h-ko batez besteko abiaduran egin genuen). Guztira metatutako desnibel positiboa 675 metrokoa da, azken hau ez da gehiegizkoa. Gorlizerako itzulera Ermua eta Armintza lotzen dituen bide klasikotik egingo dugu, Fanotik Urezarantzarekin bat egiten duen zementuzko pistan behera.
Sarrera hau amaitzeko, esan behar dut igoko dugun mendilerroaren tontor txikiek izen hauek dituztela: Astondo, Larragan, Legorrariburu (edo Lehorrari), Ermua Mendi, Etzandarri, Lularri eta Kauku punta, Armintza goitik begiratuta kokatua.
Beti bezala, Iberreta Plazatik abiatuko gara, PIEko biribilguneraino eta sorospen posturaino jaitsiz, Astondorantz abiatuz Gorliz hondartzako pasealekutik. Hurrengo sorospen postura iritsiko gara eta aurrera jarraituko dugu, duna petrifikatuen aurretik pasatuz, gure eskuinetik abiatzen diren eta pinudian sartzen diren harrizko eskailera errudimentarioetaraino iristeko.
Hortik aurrera, aipatutako eskailerak igo eta bidearen lehen zati honetako punturik altuenera iritsiko gara. Justu gorenera heldu baino lehen, arteen azpian gure ezkerretara, zapaldu samarra dagoen bidexka txiki bat ateratzen dela ikusiko dugu. Hamar bat metrotan plakatxo batean otoitz egiten duen bezala “Isaureko begiratokia. Astondo mendia”, eguneko lehen tontor txikian kokatuko gara. Kontuz ibili behar dugu bertan, ez baitago inolako babesik eta erorketa 126,5 m-koa baita.
Bideari berrekingo diogu, eta dozenaka metrotan harrizko lauzaz egindako eskailera-mailetatik behera jaitsiko gara, seinaleztatuta dagoen Azkorriagako gotorlekurako edo “Castillito”-rako desbideratzea ikusten dugun arte.
Baina gu ez gara gotorlekura joango, egun ia erabat eraitsia dagoena, aurrerantz eta gorantz jarraituko dugu ibilbide osoko aldaparik luzeena eta nabarmenena hartzeko, eguneko bigarren tontortxoaren ondoan jartzen gaituena. Larragan da tontor honen izena, ez du ez plakarik ez postontzirik eta 147,7 metroko altuera du. Gailurraren azpian, zementuzko estalpe tunelatu baten zati bat agertzen dela ikusiko dugu, segur aski itsasargiaren parean dauden kostako baterien posizio militar zaharren errestoak.
Aurrera jarraitu eta, foru abeletxeko larreak inguratuz, pixka batean jaitsi eta Astondotik itsasargira iristen den errepidearekin bat egingo dugu. Bertatik Gorlizko itsasargi zuri eta ospetsura bideratuko gara, zalantzarik gabe herriaren ikonoa.
Itsasargira iritsi bezain laster, eskuinera jo eta bidezidor batetik igoko gara. Bidezidor horrek berehala uzten du gure ezkerretara eta alboetako adarren artean, tiro-kasamata baterako sarrera, zein pixka bat gorago, itsasertzeko bateriako obusen tiroak gidatzen zituen telemetro zaharra. Gure ezkerretara dauden kostalde eta itsaslabarren ikuspegiak izugarriak dira.
Adi egon behar dugu pixka bat gorago dagoen lautadara iristean; izan ere, eskuinetara (iratze zapalduak ikus daitezke), bidexka bat abiatzen da zeinak hamarnaka metrotan eguneko hirugarren gailurrean kokatzen gaituen: Legorrariburu edo Lehorrari, 217,5 metroko altuera duena, postontzi eta zutoin geodesikoarekin. Gorlizko badiaren panoramika ezohikoa da gailurretik.
Lehorraritik bidexkak aurrera jarraitzen du, praka luzeak eraman arren hankak pixka bat zulatuko dizkiguten oten artean. Jarraituko dugun bidexka, ehunka metroren ondoren aurretik ekarritako bidera itzultzen gaitu, lehen desbideratu garen bidea, eta ehunka metroren ondoren Fanoko larreetara eramango gaitu.
Sare batez itxia dagoen pasabidea zeharkatuko dugu (eta zegoen bezala kokatuta utziko dugu), eta igoera leunean Fanoko larre garaietatik beste hesi batera iritsiko gara. Hesi hori saltatu beharko dugu eta orain bai galera barik, hurrengo bideak Ermuako gailurrera eramango gaitu. Baina gu ez gara betiko bidetik joango gailurreraino, bide paralelo eta ez oso ikusgarri batetik joango gara, artadiaren barrutik, artadien adaburuen azpitik. Bidea iluna, basatia eta bihurria da, arteetako hosto larrukaren ohe bigunaren eta ia lauaren gainean zapalduz. Azken batean, ezagutzea merezi duen ibilaldi eder bat, eta garai batean umeoi kontatzen zizkiguten sorgin ipuinetan bete-betean sartzen gaituenak.
Artadiaren bide honetatik ez gara zuzenean Ermuako gailurrera iritsiko, haratago baizik, harrizko eta hormigoizko etxolara. Ezkerrera biratu eta 292 metroko Ermuako gailurrera iritsiko gara (284,8 m Gorlizko udalerriko mapa ofizialean). Ezusteko pozgarri bat hartuko dugu itsasargiaren irudia imitatzen zuen postontzia, eta basati batzuk apurtu zutena, berri batengatik ordezkatu dutela ikustean, ederra. Zorionak, lerro apal hauetatik, azken ekimen hau izan duten pertsonei.
Ur pixka bat edan eta gure bideari ekingo diogu. Harrizko etxolaraino iritsi eta Etzandarrira eramango gaituen bidexkaren bidegurutzera jaitsiko gara. Tarte hori 6. eta 10. ibilbideetan kontatzen da, baina berriro gogoratuko dugu.
Bidegurutzera iritsita (zoruan zutoin batez seinaleztatuta dago gurutze zurigorri batekin, honek adierazten du hortik ez dela jarraitu behar GR 123a jarraitu nahi badugu), ezkerrera joko dugu, guk bide horretatik joan nahi baitugu, jaitsiera leunean. Azken urteotan asko hondatu den zatia da, bi aldeetako landaretza ugariak ixten baitu bidea. Pena bat da bideak ez mantentzea, jende gehien ibiltzen direnak behintzat, erritmo honetan desagertuko baitira. Bide osoa buztintsua da, eta ildo handiak ditu, euriteen ondorioz uhar bihurtuak, martxa nabarmen zailtzen dutenak. Azkenik, itsaslabarraren ondoko soilgune batera iritsiko gara, nondik bistak ikusgarriak diren. Merezi du pixka batean gelditzeak, puntu honetan naturaz gozatzeko eta Ermuatik bere zabalera osoan askatzen diren itsaslabarrak behatzeko. Aspaldi sartu gara Lemoizko udalerrian.
Une bat argazki baterako eta Etzandarrira abiatuko gara, eguneko bosgarren gailurrera. Horretarako, Armintzarantz jaisten den pista enfokatu besterik ez dugu behar, eta handik metro batzuetara, ezkerretara, ia ikusten ez den bidexka bat abiatzen da, bertan barneratzen garenean nabariagoa egiten dena. Bidea, ikusgai baina oteak apur bat estalia, iparraldeko ekaitzek astindutako pinu bihurrien azpitik igarotzen da hasieran. Datu bitxi gisa, interesgarria da ibilbide honetan amildegietatik gertu dauden pinu askoren egitura korapilatsuetan erreparatzea: torturatuta daude, enbor bihurrituekin eta adar nahaspilatuekin, haizeek eta ekaitzek moldatuta. Eskultura bizidunak dira.
Minutu batzuk barru, beti gorantz, batzuetan itsaslabarretik metro gutxira hurbilduz, Etzandarri gailurrera iritsiko gara. 209 metroko gailurra da, eta ibilbidearen bigarren zati honetako kordalean zabaltzen diren hiru gailurretatik lehena da. Duela gutxi Lemoizko mendi taldeak kokatutako plakadun postontzi bat dauka honek. Postontzi txikiaren ondoan, haizeek modelatutako pinu ale bikain horietako bat dago, bere kopa zabalaren azpian atseden hartzeko ezin hobea. Ermuarako norabidea eta GR 123a adierazten duen kartel bat ere aurkituko dugu eta kontrako noranzkoan Lularri eta Kauku punta.
Hemendik aurrera benetako zailtasunak hasiko dira, baina ez dira esfortzu fisiko handiak edo desnibel handiak eskatzen dituzten zailtasunak. Sarreran esan dugunez, ibilbidearen zati hau mendizale edo ibiltari aurreratuentzat baino ez da gomendagarria; izan ere, ibilbide zaileko zonak zeharkatuko ditugu, eta ikusten ez diren bidezidorretatik joango baikara, landaretza oparoz estalita, batez ere tamaina handiko iratzeak gure altuera nabarmen gainditzen dutenak eta igarotzea zailtzen dutenak. Egia da kostalde honetan, oro har, landare hazkundeari mesede egin diola 2021ean udaberri eta udan izaten ari garen klimak (azken hau uztailaren 31ean idazten dut), euri eta eguzki egunak asko izan baitira, eta horren ondorioz, lur oparo hauetan landaredia modu ugarian hazi baita, bideak estaliz eta estutuz. Urte honetara arte (eta 60 urte baino gehiago daramatzat mendian), nik ez dut inoiz bi metroko altuera baino gehiagoko iratzerik ikusi, adibidez. Duela hilabete eta erdi bide bera egin nuen, eta iratzeak orain daudenen altueraren erdia zeukaten. Bide honetan ere oso gomendagarria da bastoiak erabiltzea, bi bat baino hobeto. Laguntza osagarria emateaz gain eta gure sostengu-oinarria handiagotzeaz gain, iratzeen zurtoinak, txilar zulatzaileak edo armiarma-sareak kentzeko balioko digute.
Gainera, bidearen ia zati honetan guztian, zurezko zurtoin fin ugari aurkituko ditugu, huntz, igokari eta sasi herrestariak, bidea zeharkatzen dutenak eta benetako tranpak direnak, erraz lotu baikaitezke horiekin. Hori dela eta, pausoa ematean hankak gora igo behar ditugu, pixka bat gehiago nekatuz. Izan ere, hau sinatzen duenak bi aldiz egin zuen estropezu, eta lagunak beste behin. Zorionez, ibilbidea errazteko, norbaitek (imajinatzen dut Lemoizko mendi taldeko jendeak) kartel adierazle batzuk kokatu eta zirkulu berdeak margotu ditu zenbait pinu eta eukaliptotan. Asko laguntzen dute. Zorionak berriro beraientzat.
Horregatik guztiagatik, ibilbide hau praka luzeekin eta mahuka luzeko kamiseta edo alkandorarekin egitea gomendatzen dugu. Bi gauza saihesteko: alde batetik, hobeto babesteko txilarren eta sasien ziztada eta urraduretatik, eta, bestetik, hankak eta besoak babesteko akainen ziztadetatik. Akainak basoko odol beroko animaliek eramaten dituzte, gehienetan basurdeek, azeriek, orkatzek eta abarrek, edo etxeko animaliek, hala nola ahuntzek edo ardiek, haiek igaro diren edo bazkatzen egon diren lekutik oso gertu igarotzen bagara. Akainak landareei, sastrakei eta iratzeei itsasten zaizkie, eta beste animalia bat edo gu noiz pasatuko zain geratzen dira elikatzeko. Gu pasatzean, gure azalari eusten diote, ahalik eta lasterren eremu bero eta hezeetara iristen saiatuz, hala nola tolestura eta malgukietara (iztai, genitalak, tolesdurak eta zilborra). Guk ez dugu ezer nabaritzen, beren listua anestesiko moduko batekin erabiltzen baitute ainguratzeko. Hau maizago gertatzen da udan. Horregatik, landaretza ugaria dagoen lekuetan gabiltzanean besoak eta hankak estalita eramatea ez da inoiz gaizki etortzen. Normalean ez da ezer gertatzen, konturatzen bagara edo etxera iristean aurkitzen baditugu pintza batzuekin kentzen ditugu eta kito, baina kasu batzuetan ricketsiosiren bat transmititu dezakete edo Lymeren gaixotasuna eragin diezagukete. Oraindik arraroagoak dira deskribatutako Turalemia eta Krimea-Kongo Sukar Hemorragiko kasu batzuk. Euskadin, eta oro har Espainian, arriskua txikia da, baina ez da nulua. Beraz, badakizue.
Baina Etzandarrin geratu gara. Tontorreko kartelari kasu eginez, Lularrirantz jarraituko dugu, gutxi ikusten den bide batetik eta esan dugun bezala txilar baxuekin. Bidea pixkanaka jaisten doa, eta, berriz diogu, oso adi egon behar dugu zapaltzen dugun lekuan, bidea ez baita ia ikusten. Iratze altuko gune batean sartuko gara. Bidexka bihurka doa beti beherantz, itsaslabarrak urrutiago edo gertuago daudela. Berehala ikusiko ditugu zirkulu berde batzuk, gidari ditugun zuhaitz batzuen adarretan margotuak. Beste pare bat kartel ere aurkituko ditugu: gure noranzkorantz doan Lularri eta Kauku Punta, eta kontrako noranzkorako Etzandarri. Guk bidea Lularrirantz jarraituko dugu eta intuizioa etengabe erabiliko dugu bidea benetan nondik doan jakiteko.
Zuhaitz adarretan puntu berde gehiago aurkituko ditugu eta beste kartelen bat. Ondo goazela baieztatzen digu horrek. Beti behera, pinudi batean sartuko gara itsaslabarrera ematen duen ertzetik gertu, eta iratze altuak dituen soilgune batera iritsiko gara. Bide estalitik soilgunea zeharkatu eta aurrez-aurre bidea sartzen den beste pinudi batera iritsiko gara. Berehala aurkituko gara kairn batekin, gailurraren hurbiltasuna adierazten diguna. Aurrera jarraitzen dugu, pinuen artean bihurka doan bidezidor batetik, eta gailurra seinalatzen digun kartel batera iritsiko gara: Lularri. Soka finko bat dago postontzira eta gailurrera igotzeko.
Lularriren tontorra zenbait harkaitz handi eta pinu lodi nabar eta bihurrien nahasketa da. Imajinatzen dugu ekaitz amorratuek jo dituztela, hauek modelatzeko eta egun hemen mantentzen diren eskultura bizi bihurrietan eraldatzeko. Tontorrean arraila bat dago, eta kontu handiz hurbiltzen bagara bertara, erorketa bertikala ikusiko dugu ur turkeseko kalatxo bateraino. Postontzia, harkaitz batera torlojutua dago. Ezin liteke bestela izan. Lularri tontorrean gaude, 184 metrokoa. Leku bitxia da, baina benetan deserosoa.
Lularriko gailurretik bidezidorreraino jaitsiko gara, soka finkoaren laguntza paregabearekin (berriz ere ideia bururatu zaion jendeaz esker onez gogoratzen gara, ideia zoragarria iruditzen baitzait. Eskerrik asko berriro, edozein direla ere).
Kauku puntarako bidea, edo, hobeto esanda, bide zehaztugabea, ondo baino okerrago ikusten da pinudiaren barruan, eta berehala hasten da jaisten. Oinez joango gara pinudi barruan eta itsaslabarretatik gertu.
Berriki landatutako eukaliptal baten ertzetan sartuko gara. Amildegitik nahiko hurbil gabiltza, baina arriskurik gabe. Noizean behin zuhaiztia irekitzen da eta Armintzako itsaslabarrak bereizten dira.
Gure eskuinetara bide zabal bat ikusten dugunean, bertara iristeko tentazioak izan arren, guk ekartzen dugun bidexkatik apur bat gehiago jarraituko dugu, oso denbora gutxian behatoki natural eder batera iritsi arte, non lehen aipatutako bidea ere amaitzen den. Kauku Puntan gaude, 116 metroko altueran, Astondo eta Armintza arteko mendi-multzoko zazpi gailurtxoen azken tatxeta.
Hemendik Gorlizera itzultzeko eta beti bezala ibilbide zirkular bat egiteko, Kauku puntara heltzen den aipatutako bidea hartuko dugu. Minutu batzuk barru soilgune bateraino iritsiko gara, non solairu bateko etxe handi bat dagoen. Eraikuntza hau beste bide batzuetatik ezagutzen genuen. Hemendik, hartxintxarrezko pista zabal bat abiatzen da, oso laua bere lehen zati erdian, Armintzara eramango gaituena.
Gu bertatik joango gara pixka batean, Ermuatik Armintzara jaisten den bidearekin topo egin arte, eta handik igoko gara. Buztinezko bidea da, eta goranzkoa, hasieran batez ere, ondoren eukaliptalean sartzen dena. Handik pixka batera, bidea estuagoa egiten da. Dagoeneko aipatu dugu bideetako alboetako landaredia hainbeste hazten ari dela bidezidorrak itotzen dituztela. Noizean behin sastraka kentzerik egiten ez bada, ia ziurra da bidezidor asko desagertuko direla.
Gero, Ermuako gailurrera doan bidean amaitzen den eremu lau batera iritsiko gara (seinaleak daude), baina ez dugu berriro Ermuara joan nahi. Guk aurrez aurre eta apur bat ezkerretara ehun aldiz ibilitako bide batetik behera goaz, nahiko lursail deserosoan eta arteen azpian Fanobideraino. Tarte horretan, beti eramango dugu gure ezkerretara alanbre-hesi luze bat, pinu baso itxi bat eta zenbait arte bereizten dituena.
Fanobidera iritsita, ezkerrerantz joko dugu etxetzar handi baten aurretik pasatuz. Berehala ikusiko dugu (seinaleak daude) beste ibilbide batzuetan asko erabili dugun zementuzko pista bat ateratzen dela gure eskuinetik. 20 minutu barru Urezarantza auzoan izango gara. Kilimanjaro garagardotegiaren aurreko errepidea gurutzatu eta kiroldegirantz jaitsiko gara, pasealekutik inguratuz, Elorriagako zelai zaharrera iritsi arte. Biribilgunera iritsi eta herrirantz jarraituko dugu Aldapa Barrena eta Talaia Bidean zehar. Ia Iberreta plazan gaude, atera garen lekutik.
4 ordu eta hiru laurden baino gehiago igaro dira, 15,7 km egin ditugu eta 675 metroko desnibel metatua igo dugu.
Ederra itsaslabarren Astondotik Armintzarako ibilbidea. Ikuspegi ikusgarriekin eta abentura pixka batekin, jarraitzen zailak diren bidezidorretatik. Berriro diot onena Wikiloc-etik jarraitzea dela, horrela ez da arazorik egongo. Hala eta guztiz ere, espero dut testu hau lagungarri izatea ibilbide hau egiten saiatzen den jendearentzat. Horretarako behar bezain zehatza dela uste dut.
Koldo Mendía Cueva nire lagunarekin egindako ibilbidea da hau, 2021eko uztailaren 29an, eguraldi lainotsuarekin eta batzuetan euri pixka batekin zein itsas laino ez oso lodiarekin.
